Tăng cân suy giáp là một trong những biểu hiện lâm sàng phổ biến nhất của bệnh suy giáp (hypothyroidism), tình trạng mà tuyến giáp không sản xuất đủ hormone thyroxin (T4) và triiodothyronine (T3). Theo Hiệp hội Tuyến giáp Mỹ, khoảng 4,6% dân số trưởng thành tại Hoa Kỳ mắc suy giáp, và tăng cân suy giáp thường là lý do đầu tiên khiến bệnh nhân tìm đến khám bác sĩ chuyên khoa nội tiết. Tăng cân suy giáp không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn liên quan đến các rối loạn chuyển hóa, tăng nguy cơ bệnh tim mạch và tiểu đường type 2. Trong bài viết này, chúng ta sẽ phân tích sâu về cơ chế, triệu chứng, chẩn đoán và quản lý tăng cân suy giáp, dựa trên các hướng dẫn y khoa cập nhật.
Tăng cân suy giáp xảy ra do giảm tốc độ chuyển hóa cơ bản (BMR), dẫn đến tích tụ mỡ và giữ nước. Nếu không được chẩn đoán sớm, tăng cân suy giáp có thể dẫn đến béo phì, làm trầm trọng thêm các vấn đề sức khỏe khác. Theo nghiên cứu trên Tạp chí Y học Tổng quát Quốc tế, mối liên hệ giữa rối loạn chức năng tuyến giáp và cân nặng là một mô hình không rõ ràng, nhưng hormone giáp đóng vai trò then chốt trong việc điều hòa năng lượng. Vì vậy, nhận biết tăng cân suy giáp sớm là chìa khóa để can thiệp kịp thời.
- Giới thiệu về bệnh suy giáp và vai trò của hormone tuyến giáp
Suy giáp là tình trạng giảm sản xuất hormone tuyến giáp, dẫn đến chậm chạp các quá trình chuyển hóa trong cơ thể. Tuyến giáp, nằm ở vùng cổ trước, sản xuất T3 và T4 dưới sự kiểm soát của hormone kích thích tuyến giáp (TSH) từ tuyến yên. Khi hormone giáp giảm, cơ thể giảm tiêu thụ năng lượng, gây tăng cân suy giáp dù chế độ ăn và hoạt động không thay đổi.
Theo các tài liệu y khoa từ Healthline, hormone giáp điều hòa hơn 80% các chức năng chuyển hóa, bao gồm phân hủy chất béo và carbohydrate. Ở bệnh nhân suy giáp, BMR giảm khoảng 30-40%, dẫn đến tích tụ calo dưới dạng mỡ. Tăng cân suy giáp thường đi kèm với các triệu chứng khác như mệt mỏi, sợ lạnh và táo bón, làm giảm chất lượng cuộc sống.
Để minh họa, hãy xem hình ảnh dưới đây về cơ chế tăng cân suy giáp.
- Nguyên nhân gây tăng cân suy giáp
Tăng cân suy giáp chủ yếu do hai cơ chế chính: giảm chuyển hóa và giữ nước. Hormone giáp thấp làm chậm quá trình oxy hóa chất béo, dẫn đến tích tụ mỡ ở bụng và đùi. Ngoài ra, suy giáp gây giảm bài tiết natri và nước, dẫn đến phù nề, góp phần vào tăng cân suy giáp.
Các nguyên nhân phổ biến của suy giáp bao gồm viêm tuyến giáp tự miễn (Hashimoto), phẫu thuật cắt giáp, xạ trị, hoặc thiếu iod. Theo nghiên cứu từ Ríos-Prego et al. (2019), bệnh nhân suy giáp có nguy cơ tăng cân cao hơn 20% so với người bình thường nếu không điều trị. Tăng cân suy giáp cũng có thể do thuốc như lithium hoặc amiodarone, ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp.
Trong thai kỳ, tăng cân suy giáp cần đặc biệt chú ý vì có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi. Hướng dẫn từ ACOG (2020) khuyến cáo sàng lọc TSH ở phụ nữ mang thai có nguy cơ cao. Nếu bạn đang mang thai và nghi ngờ tăng cân suy giáp, hãy tham khảo bác sĩ ngay.
- Triệu chứng liên quan đến tăng cân suy giáp
Tăng cân suy giáp thường không phải triệu chứng duy nhất. Bệnh nhân có thể gặp 7 triệu chứng nguy hiểm sau:
- Mệt mỏi kéo dài: Do giảm năng lượng tế bào.
- Sợ lạnh: Giảm sinh nhiệt.
- Da khô và tóc rụng: Rối loạn chuyển hóa da.
- Táo bón: Giảm nhu động ruột.
- Phù nề: Giữ nước ở mặt và chi.
- Rối loạn kinh nguyệt: Ở phụ nữ.
- Trầm cảm: Ảnh hưởng đến hệ thần kinh.
Tăng cân suy giáp thường tăng 2-5 kg trong vài tháng, theo Hiệp hội Tuyến giáp. Nếu tăng cân suy giáp vượt 10 kg, có thể kèm theo các bệnh lý khác như hội chứng Cushing.
Hình ảnh dưới đây minh họa các triệu chứng điển hình của suy giáp, bao gồm tăng cân suy giáp.
- Ảnh hưởng của tăng cân suy giáp đến sức khỏe
Tăng cân suy giáp không chỉ là vấn đề thẩm mỹ mà còn tăng nguy cơ biến chứng. Nó liên quan đến rối loạn lipid máu (tăng cholesterol LDL), đề kháng insulin và bệnh tim mạch. Theo nghiên cứu, bệnh nhân suy giáp có tỷ lệ mắc bệnh mạch vành cao hơn 50% nếu không kiểm soát cân nặng.
Ngoài ra, tăng cân suy giáp có thể gây trầm cảm, giảm năng suất lao động và ảnh hưởng đến mối quan hệ xã hội. Ở trẻ em, suy giáp bẩm sinh có thể dẫn đến chậm phát triển nếu không điều trị sớm.
- Chẩn đoán tăng cân suy giáp
Chẩn đoán dựa trên xét nghiệm máu: TSH tăng cao (>4.5 mIU/L), T4 tự do giảm. Siêu âm tuyến giáp giúp phát hiện viêm hoặc bướu. Nếu nghi ngờ tăng cân suy giáp, bác sĩ sẽ loại trừ các nguyên nhân khác như béo phì nguyên phát.
Theo hướng dẫn từ EVMS, xét nghiệm sàng lọc suy giáp nên thực hiện ở nhóm nguy cơ cao như phụ nữ trên 50 tuổi. Tăng cân suy giáp cần được theo dõi định kỳ để điều chỉnh điều trị.
- Điều trị và quản lý tăng cân suy giáp
Điều trị chính là bổ sung levothyroxine (L-T4) để đưa hormone giáp về bình thường. Liều khởi đầu thường 1.6 mcg/kg/ngày, điều chỉnh dựa trên TSH. Khi hormone ổn định, tăng cân suy giáp sẽ giảm dần, trung bình 0.5-1 kg/tuần.
Kết hợp chế độ ăn: Giảm calo 500-1000 kcal/ngày, ưu tiên rau củ, protein nạc và ngũ cốc nguyên hạt. Tránh thực phẩm giàu goitrogen như bắp cải nếu không điều trị.
Tập luyện: 150 phút/tuần hoạt động aerobic như đi bộ hoặc bơi lội. Theo Healthline, tập luyện giúp tăng BMR ở bệnh nhân suy giáp.
Hình ảnh minh họa tuyến giáp trong điều trị tăng cân suy giáp.
- Phòng ngừa tăng cân suy giáp
Bổ sung iod đầy đủ (150 mcg/ngày), kiểm tra sức khỏe định kỳ. Phụ nữ mang thai nên sàng lọc TSH sớm. Tránh thuốc ảnh hưởng đến tuyến giáp.
Tăng cân suy giáp có thể phòng ngừa bằng lối sống lành mạnh, nhưng nếu đã mắc, điều trị sớm là quan trọng.
Để tìm hiểu thêm về bệnh suy giáp, tham khảo bài viết về cường giáp trên website của chúng tôi.
Tài liệu tham khảo: Hiệp hội Tuyến giáp Mỹ
Tài liệu tham khảo khác: Healthline về quản lý cân nặng suy giáp.
